Pekiştireç belirleme formu ve iki seçenekli tercih belirleme formu nedir?
Pekiştireç nedir, pekiştireç tercihi nasıl belirlenir?
Yazı: Hazal Önder
Özel Eğitim Öğretmeni/ABA Terapisti
[email protected]
Pekiştireçler; davranışı izleyen durumda, davranışın ileride yapılma olasılığını arttıran uyaranlardır. İki tür pekiştireç vardır: Birincil pekiştireçler ve ikincil pekiştireçler.
Birincil pekiştireçler, birey için biyolojik olarak önemi olan uyaranlardır. Birincil pekiştireçler doğal ve öğrenilmemiş pekiştireçlerdir. Örnek olarak yiyecekler ve içecekleri verebiliriz.
İkincil pekiştireçler; biyolojik gereksinimlerimizi karşılamaya yönelik olmayan övgü sözcüklerini ve tercih edilen nesneleri içerir. Örnek olarak, oyuncaklar, sözel uyanlar, semboller gösterilebilir.
Her zaman birincil pekiştireçlerle çalışmak çok daha kolaydır. İkincil pekiştireçler birincil pekiştireçlerle birlikte sunularak çocuğa öğrettirilir. En nihai amaç çocuğun sözel pekiştireçler (aferin, çok güzel yaptın vb.) ile eğitim sürecine devam etmesidir.
Eğitim sürecinde görüyoruz ki öğrencilerin tercihleri değişebilir. Tercih ettiği yiyecek veya oyuncak bir süre sonra ilgilisini yeterince çekmeyebilir. Bu durumda çalışmaya karşı motivasyon düşüklüğü yaşanabilir ve öğretmen bir çıkmaza girebilir. Bu durumda 2 seçenekli tercih belirleme formunu uygulamak gereklidir.
İki seçenekli tercih belirleme formu öğrenci eğitime başladıktan kısa bir süre sonra uygulanmaktadır. Öncesinde aileye pekiştireç belirleme formu verilir. Çocuğun sevdiği ve sevmediği nesne ve yiyecekleri yazmaları istenir. Aileden alınan bilgiler ile çocuğun sevdiği 6 pekiştireç seçilir ve bu pekiştireçler ikili kombinasyonlar halinde çocuğa sunulur. Öğrencinin her tepkisi forma kaydedilir. Uygulama sonucunda bir pekiştireç sıralaması elde edilir. Bu sıralama en çok tercih edilenden en az tercih edilene doğrudur. Eğitimci bu sonuçlar doğrultusunda çocuğun zorlandığı becerilerde ayrımlı pekiştirme yaparak en çok tercih ettiği pekiştirecini kullanabilir.
İki seçenekli tercih belirleme formu öğrencinin ihtiyaçları dahilinde belirli aralıklarla yenilenmektedir.
Pekiştireç belirme neden kullanılır?
Bir çocuk ile çalışmaya başladığınızda onu sınıf ortamına ve kendinize çekmenizin en güçlü yolu sevdiği yiyecek ve nesneleri kullanmaktır. Çocuğun neleri sevdiğini bilirseniz çalışma ortamınızı o doğrultuda dizayn edebilirsiniz. Böylelikle çocuğun sizinle iletişime geçme olasılığı artacaktır.
Çocuğun sevdiği yiyecek, nesne ve etkinlikleri öğrenmenin en etkili yolu aileden bilgi almaktır. Bu doğrultuda ailelere pekiştireç belirleme formu verilir. Aileden ayrıntılı bir şekilde doldurmaları istenir.
Pekiştireç belirleme formu içerisinde altı bölüm bulunmaktadır. Bu bölümler, sevdiği yiyecekler, sevdiği nesneler, sevdiği oyun/etkinlikler, sevmediği yiyecekler, sevmediği nesneler, sevmediği oyun/etkinlikler olarak belirtilmiştir. Bu form sayesinde çocuğun olası pekiştireçleri belirlenirken eğitim ortamından çıkarılması gereken yiyecek, nesne ve oyun/etkinlikler de belirlenmiş olur.
Alınan bu bilgiler doğrultusunda eğitimci iki seçenekli tercih belirleme formu uygular ve çocuğun pekiştireçleri oluşturulmuş olur.
