Hürriyet – ‘Farklılıklar Tehdit Değil Zenginlik’
Asperger nedir, nasıl fark edilir? Bu sendroma sahip bireylerin yaşam kalitesini arttırmak için neler gerekli? Ne gibi zorluklar yaşıyorlar? Uzmanlar ve Özel Çocuklar Eğitim ve Dayanışma Derneği Başkanı Parin Yakupyan anlattı.
Asperger sendromu (AS), otizm spektrum bozukluğunun (OSB) yüksek işlevli bir versiyonu olarak tanımlanıyor. Bu gelişimsel farklılık bireylerde tekrarlayıcı davranışlara ve sosyal etkileşimde zorluklara neden olabiliyor. 18 Şubat Dünya Asperger Sendromu Günü, bu sendrom için farkındalığı arttırmak ve önyargıları kırmak adına önemli bir gün. Nörogelişimsel bu durumu psikiyatri uzmanı Dr. Nagihan Günal, çocuk psikiyatrisi uzmanı Dr. Seray Ağca Haşimoğlu ve Özel Çocuklar Eğitim ve Dayanışma Derneği (ÖÇED) Başkanı Parin Yakupyan’la konuştuk.
Asperger sendromu nedir?
Asperger sendromu otizm spektrum bozukluğu sınıfındadır. Yüksek işlevli otizm olarak da adlandırılan bu durum, zihinsel yetersizliği olmayan ancak sosyal etkileşim ve iletişim sorunlarıyla tekrarlayıcı davranışlar gösteren bireyleri tanımlar. (Dr. Nagihan Günal)
‘Ortalama tanı yaşı 10’
Erkeklerde 9 kat daha sık görülür, yaygınlığı yüzde 0,3-0,7 arasındadır. Tanı genellikle 5 yaş sonrası konur, belirtiler 8-10 yaşta belirginleşir. Ortalama tanı yaşı 10-11 olup bazı bireylerde erişkinlikte teşhis edilebilir. Tanı, gelişim öyküsü, davranış gözlemi ve dil-iletişim becerilerinin değerlendirilmesiyle konur. Bilişsel ve dil gelişiminde gecikme olmaması ayırt edici özelliklerdendir. (Dr. Nagihan Günal)
‘Biyolojik test veya görüntüleme yöntemi yok’
Tanı psikiyatri uzmanı tarafından muayene ve klinik değerlendirmeyle konur. Biyolojik test veya görüntüleme yöntemi yoktur. Ek psikiyatrik değerlendirmeler ve okuldan bilgi almak da sürece dahil edilebilir. (Dr. Seray Ağca Haşimoğlu)
Erken teşhis önemli
Erken teşhis, sosyal beceri gelişimini destekler, akademik başarıyı arttırır ve bireyin potansiyeline ulaşmasını sağlar. Davranışsal terapilerle esneklik ve uygun sosyal davranışlar kazandırılabilir. Ailelerin bilinçlenmesi, çocuğa daha iyi destek verilmesini sağlayarak gelişimi hızlandırır ve ilerleyen yaşlarda ruhsal sorunlardan koruyabilir.
(Dr. Seray Ağca Haşimoğlu)
Hastalık değil farklılık
Asperger sendromu bir hastalık değil, nörogelişimsel bir farklılıktır ve kesin bir tedavisi yoktur. Yaşam kalitesini arttırmak için ABA, Floortime-DIR modeli, bilişsel davranışçı terapi (BDT), sosyal beceri eğitimleri, konuşma terapisi ve ergoterapi gibi yöntemler kullanılır. Bireyselleştirilmiş eğitim programları (BEP) akademik başarıyı destekler. Multidisipliner yaklaşımlar en etkili destek yöntemlerindendir.
(Dr. Seray Ağca Haşimoğlu)
Asperger sendromu sadece çocukluk dönemine ait bir durum değildir; hayat boyu devam eden bir nörogelişimsel bozukluktur. Psikolojik veya sosyal etkenlerden kaynaklandığına dair bir kanıt yoktur. Klasik otizmden farklı olarak, ilk 3 yaşta belirgin gelişimsel gecikme görülmez, genellikle daha ileri yaşlarda tanı konur. Dil gelişiminde gerilik yoktur, konuşma akıcıdır. Zekâ seviyesi genellikle normaldir. (Dr. Nagihan Günal)
‘Farklılıklar tehdit değil zenginlik’
Çocuğunuzun asperger sendromu olduğunu nasıl fark ettiniz ve teşhis süreci nasıl geçti?
İkiz bebeklerim sağlıklı doğdu ve ilk yılları sorunsuz geçti. Garen gelişimde öndeydi; erken yürüdü, konuştu, harfleri ve rakamları öğrendi. Ancak 2 yaşından sonra kelimeleri kayboldu, göz teması azaldı, hiperaktivitesi arttı. Endişelenerek bir uzmana danıştık ve yüksek işlevli otizm tanısı aldık. O güne kadar bu ihtimal hiç aklımıza gelmemişti çünkü çok zekiydi, görsel hafızası inanılmaz kuvvetliydi. Üstelik o yaşta spektrumun neresinde olduğunu da bilmiyorduk, önümüzde uzun bir öğrenme süreci vardı.
Okulda ve sosyal hayatta çocuğunuzun karşılaştığı en büyük zorluklar neler oldu?
Tanıdan sonra en büyük zorluk okul kaydıydı. Akademik olarak başarılı olmasına rağmen birçok okul onu kabul etmedi. İlkokulda şansımıza iyi bir öğretmenimiz oldu ama ortaokul ve lisede okulda alay edenler, onu kışkırtmak için hoşlanmadığı şeyleri yapanlar arttı, ciddi zorbalıklar yaşadı. Bu yüzden Garen üniversiteye gitmek istemedi, sınava bizim ısrarımızla girse de bilerek soruları boş bıraktı.
Asperger sendromu hakkında en çok neyi anlatmak isterdiniz?
Ayrımcılık, dışlanma, önyargı… En büyük engel toplumun kabullenmemesi. Aspergerli bireylerin de güçlü yanları var, yeter ki fark edilip desteklensinler. Farkındalık için eğitim şart, öğretmenler bilinçlendirilmeli, iş dünyasında kapsayıcı politikalar geliştirilmeli. Farklılıkları tehdit değil, zenginlik olarak görmeliyiz. Ayrıca özel eğitimde aspergerliler için eğitim müfredatı yok gibi. Zihin kuramı, sosyal beceriler ve günlük yaşam becerileri öğretimi noktasında eğitimcilerin eğitimleri çeşitlendirilmeli.
Kaynak:
