TANI ALMAYI ERTELEMEYİN

Toplumda farklı olarak damgalanma korkusu bazen tanı almak için harekete geçmeyi geciktirebiliyor. Etiketlemelerden kaçmak için aileler tanı almıyor ve eğitimlerden uzak durabiliyorlar.

Çocuk ve Genç Psikiyatristi Psikoterapist Doç. Dr. Sevcan Karakoç Demirkaya yazdı.

 Geçtiğimiz Kasım ayının ilk haftası “Disleksi Farkındalık Haftası” olarak dikkat çekmişti. Disleksi aslında özel öğrenme bozukluklarından okuma ile ilgili olan zorlukları tanımlamak için kullanılan bir terim. Ancak toplumda farklı olarak damgalanma korkusu ile aileler etiketlemelerden kaçmak için bazen tanı almıyor veya eğitimlerden uzak durabiliyorlar.

Doç.Dr. Sevcan Karakoç Demirkaya

Özel öğrenme bozuklukları nedir?

Çocuk sahip olduğu zihinsel kapasitesinden beklenenin altında akademik ve sosyal yetersizlikler sergiliyorsa, potansiyelini gerçekleştiremiyorsa özel öğrenme güçlüğünü düşünmek gerekir. Günümüzde öğrenme güçlüklerine yönelik farkındalık artmış olsa bile, bazen belirtileri dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu veya zihinsel yetersizliklerle karışabilmektedir. Özel öğrenme güçlükleri yeni sınıflamada tek bir başlık altında yer alsa bile etkiledikleri alanlara göre farklı isimlendirilebilirler.

Okuma bozukluğu (toplumda disleksi-okuma körlüğü olarak bilinir), matematik bozukluğu (diskalküli), yazılı anlatım bozukluğu (disgrafi) ve ayrışmamış öğrenme bozuklukları şeklinde alt tipleri vardır.

Öğrenme gecikmesi de öğrenme güçlükleri ile karışabilecek bir durumdur.

Öğrenme güçlükleri, öğrenme gecikmesinden farklı bir durumdur. Küçüklüğünde kitaplarla fazla karşılaşmayan, anne-babası kendisine kitap okumayan ya da zayıf bir eğitim sisteminden gelen çocukların akranlarını yakalamak için bir-iki yıla gereksinimi olabilir. Ancak öğrenme güçlüğü olan çocuklar her türlü olanağa sahip olsalar dahi bilgiyi etkin bir şekilde işleyemezler ve karmaşık okuma ya da aritmetik becerilerini zamanında kavrayamadıkça da akranları ile aralarındaki fark sürekli açılır.

Öğrenme güçlüklerinde ne zaman destek almak gerekir?

Toplumdaki yanlış kanı öğrenme güçlüklerinin ilkokul yıllarında tanınabileceğidir. Bu nedenle bazı durumların geç farkedilmesi söz konusu olabilir. Öğrenme güçlüğü gecikilip tedavi edilmezse çocuklarda okul reddine, motivasyonda azalmaya ve durumdan etiketlenip düşük benlik algısına yol açabilir. Öğrenme güçlüklerine müdahale açısından okul öncesi dönem ile ana sınıfı dönemi en uygun zamanlardır. Anne-babaların da potansiyel sorunlara işaret eden bazı ipuçlarını bu yaşlarda fark etmeleri mümkün olur.

Okul öncesi dönem belirtilerinden bazıları şunlardır:

• Genel ince ve kaba motor becerilerinde eksiklikler olabilir.
• Tuhaf emekleme biçimleri olabilir.
• Temel oyunlarda (küp dizme veya merdiven inip-çıkmada) sakarlıklar yapabilirler.
• Konuşma gecikmesi veya dil bozuklukları görülebilir.
• Renk-şekil gibi basit kavramları öğretmenize rağmen karıştırabilirler.
• Bazen komutları tam anlayamayıp yerine getiremeyebilirler. • Günlük işleri algılamakta zorlanabilirler.
• Dinlemiyormuş, dikkati dağınıkmış gibi görünebilirler.

Nasıl tanı konulur?

Çocuk psikiyatristlerince kapsamlı değerlendirme yapılır. Çocuğun bilişsel, ruhsal ve akademik gelişim öyküsü ve ince-kaba motor muayenesi, özel öğrenme güçlüğü değerlendirme ölçek ve test bataryası uygulanır. Ayrıca bazı nöropsikolojik inceleme yöntemleri ile ayrıntılı inceleme yapılır ve çocuğun sorun yaşadığı alanlar kadar güçlü olduğu alanlar  da tespit edilir.

Neler yapılabilir?

Özel öğrenme güçlüklerine yönelik bireysel eğitim programları şu an en etkili yöntemdir. Dikkat eksikliği, hiperaktvite bozukluğu başta olmak üzere sık görülen eş psikiyatrik hastalıkların etkin tedavisi ile öğrenme sorunlarında azalmalar ve kazanımların artması mümkündür. Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklar için okulda destek eğitim programları ve düzenlemeler önemlidir.

Çocuğunuzun öğrenmesinde farklılık sezdiğinizde, zaman kaybetmeden bir uzmana başvurmanız düzelme şansını arttırır.