Sosyal beceriler ve yuvalar

Yazı: Nicky Nükte Altıkulaç/MS, BCBA- EL (ABA Uzmanı) Davranış Terapisi Uzmanı

Anaokulları ve yuvalar, okul öncesi döneminde çocukların sosyal becerilerini geliştirebilecekleri en uygun yerler… Peki bu ortamlardan en iyi derecede faydalanabilmek için nelere dikkat etmek gerekiyor?

Çocuklarımızın sosyal becerilerini geliştirebilecekleri en uygun yerler tabii ki diğer çocukların bulunduğu yuvalar, oyun parkları, okullar gibi mekanlar. Çocuklarımızın bu ortamlardan en iyi derecede faydalanabilmesi için öncelikle sosyal ilişkilerde gerekli ön becerileri kazanması çok önemli. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

1- Komutlara uyma (bireysel ve grup)
2- Temel ihtiyaçlarını ifade etme (sözel olarak ya da mimik kullanarak)
3- Taklit becerileri

Aksi takdirde çocuğumuzun sırf sosyal bir ortamın içinde olduğu için sosyalleşeceğini beklemek bazen hayal kırıklığına uğramaya neden olabilir.
Gün sonunda okuldan gelen iyi raporlar da bazen aileyi yanlış yönlendirebilir. Genelde okullarda sorun çıkarmayan, başka çocuğa zarar vermeyen her çocuk “iyi” öğrencidir. Diğer çocuklarla beraber oynaması, iletişimde bulunması, arkadaşından bir şey istemesi, grup komutlarına uyması, oyuncaklarla miş’li oyunlar oynaması vs. gibi bilgiler eve gelen raporlarda pek yoktur. Bizim amacımız çocuğumuzun gününü yuvada, diğer çocuklarla aynı odada kendi başına geçirmesi değil, ihtiyaç duyduğu sosyal beceriler konusunda pratik yapmasıdır.
Kendi yaşadığım bir olaydan örnek vermek istiyorum. Kendi kendine konuşması (Movie talk) olan otizmli bir çocuğumun yuvadaki öğretmeninden durumunu öğrenmek için yuvayı ziyarete gitmiştim. Öğretmenden gelen rapor şöyleydi: “Niye otizmli diyorsunuz anlamıyorum? Bakın ne güzel öbür çocuklarla konuşuyor, onlarla oynuyor. Hiçbir problemi yok.” Bana gösterdiği manzarada ise benim çocuğum tamamen rastlantı olarak diğer çocuklarla yakın mesafede durmuş kendi kendine sözel stimming/movie talk (kendi kendine
konuşma) yapıyordu. Kesinlikle sosyal bir amacı olmayan…
Şimdi böyle bir durumda muhtemelen öğretmen aynı geri bildirimi anneye de yapıyordu. Annenin ne kadar yanlış bir geri bildirim aldığını ve başka bir ortamda çocuğunun, öğretmeninin söylediği becerileri gösteremediği için ne kadar hayal kırıklığına uğrayacağını düşünebiliyor musunuz?
O yüzden çocuklarınızın yuvadaki durumlarını sorarken doğru ve direkt sorular sormaya dikkat edin. “Günü nasıl geçti?” gibi genel sorulardan kaçının.
Çocuğunuzu yuvadan almaya gittiğinizde çocuğunuzun günü ile ilgili daha detaylı bilgi alabilmek için şunları sorabilirsiniz:
Sabah öğretmenine/arkadaşlarına “merhaba” dedi mi?
Öğretmeni “herkes……….. yapsın!” dediğinde o da ekstra bir ipucuna gerek olmadan söyleneni yapıyor mu?
Sıraya girip sırasını bekliyor mu?
Bir şeye ihtiyacı olduğu zaman öğretmeninden istiyor mu?
1-2 arkadaşıyla aynı oyun etrafında oynuyor mu?
Oyuncaklarını paylaşıyor mu?
Gün içinde kaç değişik oyuncak ile oynuyor? Bunlar neler ve bunlarla nasıl oynuyor?
Oyuncaklar ile oynarken kendi kendine ya da arkadaşlarıyla oyun ile ilgili konuşuyor mu ya da soru gelirse cevap veriyor mu?
Günün ne kadar kısmını diğer çocuklarla sosyal mesafede, ne kadarını sessiz bir köşede geçiriyor?
Aktiviteden yeni bir aktiviteye geçerken ne yapıyor?
Masa başı aktivitelerde ne kadar yardıma ihtiyacı oluyor? Etkinliği göstermeniz yeterli oluyor mu yoksa birebir beraber yapmanız mı gerekiyor?