ÖĞRENİLEN YENİ BECERİLERİN GENELLENMESİ
MS, BCBA, EI (ABA Uzmanı) Davranış Terapisi Uzmanı Nicky Nükte ALTIKULAÇ yazdı.
Ailelere çocukları ile çalışmaları gerektiğini söylerken demek istediğimiz, bizler gibi masaya oturup soru cevap şeklinde çalışmaları değil.
Biz profesyoneller sadece terapisti sorduğu zaman “su” isteyen ama hala evde “su” için ağlayan bir çocuğun su isteğini uygun bir iletişim yolunu kullanarak ifade etmeyi öğrendiğini söyleyemiyoruz. Öğrenilen becerileri genelleme süreci içinde ailelere çok önemli görevler düşüyor.
Ailelere çocukları ile çalışmaları gerektiğini söylerken aslında demek istediğimiz, çocuklarıyla çalışırken, bizler gibi masaya oturup soru cevap şeklinde çalışmak değil. Çocuklarının masa başında öğrendiği becerileri günlük yaşamları içinde farklı senaryolar oluşturarak, çocuklarının bu beceriyi doğal olarak kullanmasını desteklemeleridir. Çünkü masa başında öğrenilen beceriler, günlük yaşam içinde çocuk için anlamlı hale gelmezse, zaman içinde kaybolup gidecektir.
Aynı şekilde çocuk bu beceriyi farklı ortamlarda ve farklı kişilere gösteremezse yeni beceri işlevini de yerine getiremeyecektir.
Örneğin çocuğunuza sayıları öğrettikten sonra ona sayıları kaç tane kurabiye istediğini ifade etmek için ya da masa hazırlarken size 4 tane çatal getirmesi için ya da arkadaşından 2 lego istemesi için kullanabileceğini öğretmezseniz, sayılar onun için kartların üzerine yazılı sembolden öteye gitmeyecektir.
Sayılara karşı özel bir ilgisi yoksa da yeni bilgiler geldikçe zaman içinde kaybolup gidecektir. Bazı çocuklarımızda belli bir ortamda öğrendikleri becerileri diğer ortam ve kişilere genelleme yeteneği varken, bazı çocuklar için de her biri yeni bir öğretim süreci olmaktadır. Biz profesyonellerin görevi bu yeni öğrenilmiş becerilerin genellendiğinden emin olmadan bir başka beceriye geçmemeye özen göstermektir. Bu genelleme aşamasında değişkenleri sırayla değiştirmek gerekir. Çünkü hepsini biranda değiştirdiğimizde çocuğumuzun aklını karıştırabiliriz. Belki önce yönergeyi, kişiyi, materyali aynı tutup ortamı değiştirebiliriz. Çocuğumuz bu düzende %80 ve üstü performans gösterdiğinde bu sefer yönerge ve materyali sabit tutup kişi ve ortamı değiştirebiliriz. Bunun gibi daha birçok kombinasyon yapabiliriz. Ta ki, çocuğun sıklıkla ilişkide bulunacağı her kişi, beceriyi kullanması gerekecek her ortam ve duyabileceği her türlü yönerge seçeneğine genelleyinceye kadar. Eğer sizin çalıştığınız ve bitirdiğiniz bir beceriye, çocuğunuzun öğretmeni bilmiyor diyerek geribildirimde bulunuyorsa muhtemelen çocuğunuz o beceriyi genelleyememiştir. Yoksa ne siz, ne de öğretmeni yalan söylüyordur. Böyle durumlarda yönergeyi, materyali, ortamı, kişileri incelemek ve becerinin genellenmesi için gerekli olan öğretim sürecine başlamak gerekir.
