15 SORUDA ÇOCUKLARDAKİ EPİLEPSİ HAKKINDA HER ŞEY

Beyindeki nöronların anormal elektriksel boşalımları sonrasında ortaya çıkan epilepsiyle ilgili aileler tarafından en çok merak edilen soruları Çocuk Nörolojisi Uzmanı Doç. Dr. Nilüfer Hacıfazlıoğlu yanıtladı.

Nöbet ve epilepsi nedir?

Nöbet, beynin gri maddesindeki nöron adı verilen sinir hücrelerinin anormal artmış elektriksel boşalımları sonrasında ortaya çıkan bir durumdur. Belli bir süre ile sınırlı olarak bilinç, davranış, duygu, hareket ve/veya algılama fonksiyonlarında ani başlayan, kısa süreli ve geçici tekrarlayan değişiklik durumudur. Epilepsi ise kronik olarak tekrarlayan, tetiklenmemiş (non-provoke) nöbetlerle giden tablodur.

Nöbet ve epilepsi için risk faktörleri nelerdir?

Nöbet geçirme ve epilepsi için risk faktörleri; doğum öncesi, doğum sırasında ya da doğum sonrasında beyinde oluşan hasarlar, bazı genetik beyin anomalileri, kalıtsal metabolik hastalıklar ve genetik faktörlerdir.

Çocuğumun nöbet geçirdiğini nasıl anlarım?

Nöbet, bilinç değişikliği (dalma, kendinin ve etrafının farkında olmama), anormal motor hareketler (kasılma, ani atmalar, sıçrama), duyusal belirtiler (uyuşma, farklı kokular algılama, ışık renk ve şekil görme) şeklinde olabilir.  Aynı hastada tüm nöbet tipleri görülebileceği gibi yaşla ve zamanla farklı nöbet tipleri de görülebilir.

Çocuğum nöbet geçirirken ona nasıl yardımcı olabilirim?

Öncelikle sakin olmak ve nöbet geçiren çocuğu yalnız bırakmamak önemlidir. Nöbet sırasında yaralanmasını önlemek için etrafını güvenli hale getirmek, boynuna sarılı bir şey varsa gevşetmek ve yavaşça yan yatırılıp nöbet sonrasında sakinleştirmek doğru uygulamalardır. Hareketleri engellemeye durdurmaya çalışılmamalıdır.

Nöbet sırasında sık yapılan hatalar nelerdir?

Nöbet sırasında sanıldığının aksine uvula (küçük dil) yutulmaz. Kaşık, tahta, elle veya herhangi bir nesne ile çeneyi açmaya çalışmak, çocuğun dilini tutmak gereksizdir. Nöbet geçiren çocuğun üzerine su dökülmesi, yüzüne vurulması, ağzından ilaç vermeye çalışılması, soğan, patates, kolonya koklatılması, solunumu devam eden ve kalbi atan çocuğa suni solunum yapılması ve kalp masajı yapılması gereksiz ve zarar verici müdahaleler olabilirler. Ailenin nöbetin süresine dikkat etmesi ve nöbet sırasında mümkünse kamera görüntüsü çekmesi; çocuğun tanı alma ve tedavisinin planlanmasında doktora yardımcı olacak çok değerli bilgilerdir.

Hangi durumlarda acil olarak ambulans çağırmalı ve en yakın hastaneye başvurulmalıdır?

Çocuk ilk kez nöbet geçiriyorsa, nöbet 5 dakikadan uzun sürmüşse, art arda nöbetler geçiriyorsa, nöbet sırasında yaralanmışsa, nöbet suda meydana geldiyse, nöbet durduğu halde çocuk uzun süre kendine gelmiyorsa, en yakın hastanenin acil servisine başvurulmalıdır. Böyle bir durumda en yakındaki hangi hastaneye gidileceğinin önceden belirlenmesinde fayda vardır.

Nöbet geçiren bir çocuk için hastanede doktorlar ne gibi tetkikler ister?

Nöbet geçiren bir çocukta beynin elektriksel aktivitesini değerlendiren EEG (Elektroensefalografi) çekilir. EEG çekimi çocuğa zarar vermeyen bir uygulamadır. Bunun dışında beyin MR’ı (magnetik rezonans incelemesi) mutlaka istenir. Çocuğun kiniğine göre ve bazı özel durumlarda beyin bilgisayarlı tomografisi, transfontanel ultrasonografi, video EEG, PET, SPECT ve beyin omurilik sıvısı incelemeleri doktoru tarafından istenebilir.

Epilepsi tedavisinde ne gibi tedaviler uygulanır?

Epilepsi tedavisinde ilk tercih edilen ilaç tedavisidir. İlaç tedavisi ile amaç; nöbetleri sonlandırmak, yayılımını engellemek ve nöbet sıklığını azaltmaktır. Bunun dışında bazı durumlarda ve seçilmiş vakalarda epilepsi cerrahisi, ketojenik diyet, VNS denilen pil tedavisi gibi diğer tedaviler doktor tarafından önerilebilir.

Epilepsi tedavisi sırasında aileler nelere dikkat etmelidirler?

Öncelikle aile ve doktor işbirliği içerisinde olmalıdırlar. Hangi ilacın hangi formda ve dozda kullanılacağını doktorunuz belirler. İlacın kullanım dozu yavaş yavaş artırılmalı, ilaç düzenli olarak doz atlamadan aynı saatlerde verilmeli, doktora sormadan doz yükseltilmemeli, yan etki gelişirse takip eden doktora bildirilmeli, ilaç aniden kesilmemeli, yedek ilaç mutlaka bulundurulmalıdır. Nöbet geçiren çocuğun nöbet sırasında mümkünse video görüntüsünün çekilmesi ve nöbet günlüğünün tutulması da tedavi planlanması ve çocuğun izlenmesi açısından önemlidir.

Nöbet tetikleyen nedenler nelerdir ve aileler nelere dikkat etmelidir?

İlacın aniden  kesilmesi, ilacı düzensiz kullanma ve doz atlama, ilacı yeterli dozda kullanmama, öğün atlanması, uzun süre aç kalınması, uykusuz kalınması, aşırı yorgunluk, enfeksiyon ve ateş ile  kahve, çay gibi kafein içeren içeceklerin tüketiminin çok miktarda olması nöbeti tetikleyen nedenlerdir.

Ketojenik diyet tedavisi nedir?

Tedaviye dirençli epilepsilerde ve bazı özel epilepsi sendromlarında doktorunuz tarafından ketojenik diyet tedavisi önerilebilir. Ketojenik diyet tedavisi bu konuda eğitimli profesyoneller tarafından yapılmalı ve takip edilmelidir. Yan etkiler açısından mutlaka doktor gözetiminde yapılmalıdır.

Vagal sinir pili tedavisi nedir?

İlaç tedavisine dirençli hastalara uygulanabilir. Deneyimli bir ekip tarafından hastanın değerlendirilmesi gerekir. Hastanın tamamen nöbetsiz kalacağı ya da ilaç kullanmayacağı anlamına gelmez. Uyku apnesi, ses kısıklığı, öksürük gibi yan etkileri olabilir.

Epilepsi cerrahisi nedir ve hangi hastalara uygulanır?

İlaca dirençli epilepsi hastalarına yapılır. Cerrahi işlem, bu konuda deneyimli merkezlerde yapılmalıdır. Epilepsi cerrahisi her hastaya yapılmaz, cerrahiye uygun olduğu düşünülen hastalara yapılır. Fakat bu durum, hastanın bir daha ilaç kullanmayacağı anlamına gelmez.

Epilepsi tedavisinde alternatif tıp yöntemleri kullanılabilir mi?

Akupunktur, yoga, aroma terapi, homeopati ve bitkisel ilaçlar gibi uygulamalar, hocaya/şeyhe götürmek, okunmuş su içirmek, muska yazdırmak, anzer balı, yılan-kirpi eti, acı kavun yedirmek, kurşun döktürmek, bilimsel tedavinin yerini alamazlar, zaman kaybıdır, yararı yoktur ve tam aksine hastalara zarar verebilirler.

Epilepsiye başka hastalıklar eşlik edebilir mi?

Sık nöbet geçiren, nöbetler sırasında bilinç kaybı olan ve ciddi nöbet geçiren olgularda travma, kafa travması ve yanık riski normal popülasyona göre daha yüksektir. Epilepsili olgularda sıcak içecek ve yiyecekler, radyatör üzerine düşme ve duş sırasında yanık kazası olabilir. Epilepsili olgulara OSB (Otizm Spektrum Bozukluğu), ADHD (Dikkat Eksikliği Hiperaktivite), depresyon, anksiyete, psikoz ve kişilik değişikliği gibi psikiyatrik problemler eşlik edebilirler. Ayrıca epilepsili çocuklarda uykuyu başlatma ve devam ettirme zorluğu, parasomnia ve gündüz uykululuğu gibi uyku bozukluklarına da rastlanabilir. Epilepsi ile büyüyen bir çocuğun kısıtlanması, ailelerin nöbet endişesi ile aşırı koruyucu olmaları, çocuğun nöbet geçirme korkusu nedeni ile sosyal ortamlara daha az girmesi, daha az aktiviteye katılması nedeni ile yeni tecrübeleri daha az edinmesi, bu çocuklarda sosyal iletişim becerilerinin ve sosyal kuralları öğrenmenin yetersiz olmasına ve yaşam kalitesinin düşmesine neden olabilir.