EPİLEPSİNİN BELİRTİLERİ VE TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELER?

Halk arasında ‘Sara Hastalığı’ diye de bilinen epilepsiye otizmliler başta olmak üzere norögelişimsel farklılık gösterenlerde daha sık rastlanabiliyor. Peki, epilepsi nedir? Belirtileri nelerdir? Tedavisinde hangi yöntemler kullanılır? Çocuk Nöroloji Uzmanı Doç. Dr. Serhat GÜLER epilepsi hakkında tüm merak edilenleri cevapladı.

Epilepsi en yalın tarifi ile nedir?

Beyninizde hücreler birbirleriyle elektriksel bir ağ ile haberleşirler.  Bu ağdaki anormal ve düzensiz elektriksel aktivitelerin ortaya çıkardığı klinik tablo sara nöbetlerine yani havaleye neden olur.  Epilepsi tekrarlayan bu nöbetlere verilen isimdir. Bir kez nöbet geçirmeniz sizi epilepsi hastası yapmaz.  Ancak nöbetleriniz tekrarlarsa,  nöbet geçirdiğiniz yaş ve nöbet tipiniz belli bir epilepsi türüne çok benziyorsa, EEG’niz nöbetlerin tipi ile uyumlu ise epilepsi tanısını alabilirsiniz.

Otizmli ya da kendini sözel ifade edemeyen çocuklarda epilepsi nasıl fark edilir?

Her yaş grubunun epilepsi nöbetleri farklıdır.  Nöbetler normal dışı tekrarlayan hareket ya da  davranışlar şeklinde karşımıza gelir. Nöbetler; morarma, nefessiz kalma,  tüm vücutta kasılma- gevşeme, irkilme, bir noktaya sabit bakma, dalma, baygınlık geçirme şeklinde olabilir.  Tüm vücudun katıldığı kasılmalar şeklinde olan jeneralize dediğimiz nöbetler çok kolay fark edilir. Ancak küçük çocuklarda ve kendini ifade edemeyen otizm spekturum bozukluğundaki çocuklarda bölgesel ve şiddetli olmayan nöbetler geç fark edilebilir. Burada aileler ve öğretmenlerin gözlemi çok önemlidir. Çocuğun rutinlerini bozan ve tekrarlayan; hareketler, duraksamalar, davranış değişiklikleri, bilinç kayıpları, huzursuzluklar görüldüğünde mutlaka epilepsi nöbetleri akla gelmelidir. Bu farklı durumlar mümkünse bir kamera ile görüntülenmeye çalışılmalıdır. Çocuğunuzdaki anormal bir durumu görüntüleyebilmeniz tanı koyma şansımızı arttırmaktadır.

Epilepsi tanısını kim koyabilir? Nasıl konulur?

Tüm hekimler klinik olarak epilepsi tanısını koyabilirler. Ancak Epilepsi tanısı, izlemi ve tedavisi için nöroloji uzmanının değerlendirmesi ve takibi şarttır. Epilepsi nöbeti tanısı klinik bir tanıdır. Yani tanı koymak için sadece nöbeti görmeniz ve hastayı muayene etmeniz yeterlidir. Yapılan tetkikler (EEG, Beyin görüntülemesi)  epilepsi türünü belirlemeye, tedavi seçiminde öncelik belirlemeye ve tedavi süresine karar vermemizi sağlar.

EEG nedir?

EEG’nin açılımı; Elektroensefalografidir. Saçlı deriye yerleştirilen toka benzeri elektrodlarla beyin dalgalarının incelenmesi sağlanır. EEG dalgalarının normal şekilleri ve gelisimi;  çocuğun  yaşına ve   o anki uyku- uyanıklık durumuna göre değişebilir. Epilepsi tanısını koyabilmek için bu değişkenliklerin hepsinin bilinmesi gereklidir.  EEG’nin hiçbir yan etkisi yoktur. Standart işlem süresi 30 dakika ile 1 saat arasında değişmektedir. Çocuğunuzun yaşına ve yaşadığınız nöbetin tipine göre çekim teknikleri değişkenlik gösterebilir.

EEG görüntülemeleri üzerinden nörologlar neyi inceler? Bu görüntülemeler gelecekte yaşanacak nöbetlerin şiddetini belli eder mi?

EEG’de normal olmayan dalga şekilleri incelenip kaydedilir. Bu dalgaların sıklıkları, beynin hangi bölgesinden kaynaklandıkları, başka bölgelere yayılım gösterip göstermedikleri, ışık, uyku – uyanıklık gibi değişkenliklerden etkilenip etkilenmedikleri belirlenir.  EEG çekimi değerlendirilirken hastanın yaşadığı olayın (nöbet ya da nöbet benzeri durum) ayrıntıları bilinmelidir. Çekim sonrası epilepsi tanısını koyarken; yaşanılan olay, olay sonrası bilinç durumu, olayın yaşandığı zaman dilimi (gece-gündüz), daha önce benzer yaşanmış olaylar, olayı gören insanlardan alınan bilgiler dikkate alınır.

EEG bulguları gelecekte yaşanılacak nöbetin tekrarlama riski hakkında bilgi verebilir.

EEG’nin normal olmaması tanı için önemli bir bulgudur. EEG; nöbetiniz ile ilgili karakteristik ipuçları verebilir, nöbetin kaynaklandığı beyin bölgesini gösterebilir, nöbetin iyi ya da kötü huylu olduğu hakkında bize bilgiler verebilir. Nöbeti isimlendirmemize, ne kadar ilaç kullanacağımıza ve ilacı ne zaman sonlandıracağımıza karar vermemizi sağlar.

Epilepsi için EEG de kesinlikle bozukluk gözükmeli midir?

EEG’nin normal olmaması epilepsi tanısı için önemli bir bulgudur. Ancak az önce de dediğim gibi epilepsi tanısını koymak için kesinlikle EEG’nin anormal olması gerekmez. EEG’niz normal olsa da epilepsi tanısı alabilirsiniz.  Nöbetlerin görülmesi tanı  için yeterlidir.

Sadece bir kez nöbet geçirmek, ilaca başlamayı gerektirir mi?

Çocukluk çağı epilepsi nöbetleri sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırmalar, geçirdiğiniz nöbetlerin nasıl devam edebileceği ve ne zaman sonlanacağı ile ilgili bize bilgiler vermektedir. Eğer nöbet tipiniz, yaşınız, EEG bulgularınız, beyin görüntüleme bulgularınız ilaç kullanılması gereken bir nöbet tipi ile uyumluysa; ilk nöbette bile ilaç kullanmaya başlayabilirsiniz. Bekleme kararı için de aynı sınıflama kriterleri göz önünde bulundurulur.

Epilepsi nöbetlerinin tetikleyicileri neler olabilir?

Epilepsi tedavisi sırasında birçok etken epilepsi ataklarınızı tetikler:

• Uykusuzluk, açlık, yoğun ve kontrolsüz egzersizler, egzersiz sonrası düzensiz beslenme ve sıvı alımı nöbetlerinizi tetikler.
• Ateşli hastalıklar, her türlü enfeksiyonlar (ishal, kusma, boğaz enfeksiyonları, zatürreler), nöbetlerinizi tetikler.
• Ameliyatlar ve anestezi dönemlerinde nöbetleriniz tetiklenebilir. Özellikle ameliyat öncesi açlık durumunuz ve ilaçlarınızı düzgün alamamanız nöbetleri artırabilir.
• Özellikle parlak ışıklarla tetiklenen nöbeti olan hastalarda; yoğun parlak ışıklara maruz kalmak, uzun süre bilgisayar, tablet gibi mavi ışığa maruz kalmak nöbetlerinizi tetikler.
• Epilepsi tedavisi alan hastalarda düzensiz ilaç kullanmak nöbetlerinizi tetikler.
• Çocuklarda hızlı büyüme dönemleri, ergenlik dönemindeki hormonal değişkenlikler nöbetlerin tetiklenme riskini arttırabilir.

Epilepside en etkin müdahale yöntemleri nelerdir?

Epilepsi tedavisinde 3 önemli basamak vardır:

1. İlaç tedavisi,
2. Yaşam şeklinin düzenlenmesi (sağlıklı beslenme, düzenli uyku, stressiz yaşam, kontrollü egzersiz),
3. Tetikleyici etkenlerden uzak durmak.

Tedavide kullanılacak ilaçlar neye göre belirlenir?

İlaç seçilirken; yaşınıza, cinsiyetinize, nöbet tipinize, nörolojik gelişim hikayenize, EEG bulgularınıza, beyin görüntülemenize ve ek bir hastalığa sahip olup olmadığınıza bakarak karar  veriyoruz.

Epilepsi konuşmaya etki edebilir mi?

Özellikle bazı epilepsi sendromları konuşmada gerilemeye, dikkat ve algıda azalmaya neden olabiliyor. Bu nedenle konuşma bozukluğu, anlamsız dikkat ve algısal gerileme yaşayan çocuklarda mutlaka EEG çekilmesini ve Çocuk Nörolojisi muayenesi  öneriyoruz.

Epilepsi ilaçları özel eğitim alan çocukları nasıl etkiler?

İlaçlar seçilirken eğitiminiz ve günlük rutin yaşamınızı etkilememesi hedefimizdir. Kullandığınız ilaçların geçirdiğiniz nöbetlerde etkili olması çocuklarınızın eğitim başarısını arttırır. Bu yüzden ilaç kullanım döneminde hekiminiz ile sürekli irtibat halinde olmalısınız. Aksi bir durumda ilaç dozları değiştirilebilir veya tamamen ilacınız değiştirilebilir.

Epilepsi hastalarında takip süreci nasıl olmalıdır?

Takip süresini belirlemede; nöbeti tipiniz ve kullandığınız ilaçlar göz önüne alınır. Süre tedavinin başında sık aralıklarla yapılırken, zaman geçtikçe aralıklar uzatılır. İlaç kullanım süreniz için ana  kriter nöbet tipinizdir.

Bazen aileler epilepsi tedavisinde kullanılan ilaçları, çeşitli nedenlerle doktora danışmadan birden kesebiliyor. Bu ne durum ne gibi istenmeyen etkilere yol açar?

Tedavide başarının en önemli etkenlerinden biri sürekliliktir. İlaçların kesilmesi veya unutulması durumunda nöbetleriniz yeniden başlayabilir. Bu nöbetler ilk nöbetlerinizden daha şiddetli ve daha uzun sürebilir. Hayati tehlikeler yaşayabilirsiniz. Ayrıca İlacın aniden kesilmesi nedeni ile yoksunluk sendromları yaşayabilirsiniz. Bu nedenle ilacınızı hekim kontörlü olmadan lütfen kesmeyiniz.