KIYAFET HASSASİYETİ VE DEĞİŞİME ALIŞTIRMAK

Kıyafet seçimi, birçok aile için sadece sabah rutininin bir parçasıdır. Ama bazı otizmli çocuklar için bu, günün en zorlayıcı anına dönüşebilir. Ergoterapist Berkay Karpuz yazdı.

Bazı Otizmli Çocuklar Neden Aynı Kıyafetleri Giymek İsterler?

Bazı çocuklar her gün aynı tişörtü, aynı pantolonu, hatta aynı çorabı giymek ister. Bazen bu sadece bir “alışkanlık” gibi görünür, ama aslında duyusal hassasiyetle ilgilidir.

Etiketin teni kaşındırması, dikişin cildi tahriş etmesi, kumaşın dokusunun fazla sert ya da yumuşak gelmesi… Tüm bunlar çocuk için rahatsız edici bir deneyim olabilir.

Bir başka neden de tahmin edilebilirlik ihtiyacıdır. Aynı kıyafet, aynı his demektir. Vücut duyusunun (proprioseptif farkındalık) sınırlı olduğu çocuklar için bu, dünyayı daha öngörülebilir kılar.

Peki, Takıntı mı? Güven Alanı mı?

Bir çocuğun aynı kıyafeti giymekte ısrar etmesi çoğu zaman bir “takıntı” olarak tanımlanır, ama aslında bu davranışla, sevdiği tişört onun için bir “güven alan” olabilir. Tıpkı bizim kötü bir günde sevdiğimiz bir hırkayı giymemiz gibi. Bu noktada ebeveynlere önerim çocuğunuzun bedeninin neyi reddettiğini, neyi tercih ettiğini gözlemlemeniz.

Nasıl Destek Olabiliriz?

Zamanla çocuğun yalnızca bir kıyafete bağımlı kalmaması, sosyal ve günlük yaşam açısından önemlidir. Çünkü okulda, dışarıda, farklı ortamlarda esneklik geliştirebilmesi gerekir. Bunu başarmanın yolu, zorlamak değil, kademeli alıştırmadır.

Yeni Kıyafetlere Alıştırmak  İçin Başvurabileceğiniz Birkaç Yöntem:

Benzer dokulardan ilerleyin: Çocuğun sevdiği tişört pamuksa, yeni kıyafetleri de benzer dokuda seçin.

Renk ve model geçişleriyle başlayın: Aynı renkte ama farklı modelde bir kıyafet, ilk adım olabilir.

Duyusal oyunlarla hazırlık yapın: Kumaş dokularını keşfedeceği oyunlar (yumuşak, pütürlü, kadife, tül gibi) dokunsal farkındalığı artırır.

Ayna çalışmaları ve rol oyunları: Çocuğun yeni kıyafetlerle kendini aynada görmesi, güven hissini pekiştirebilir.

Küçük Değişimler, Büyük Adımlar

Kıyafetlere karşı tolerans kazandırmak kadar beden farkındalığı kazandırmak da önemlidir.

Bir yeni kumaşa dokunmak, farklı bir pantolonu bir saat boyunca giyebilmek gibi her küçük adım aslında çocuğun ilerlemesinin bir göstergesidir.

Çocuğunuza bu alıştırmaları yaptırırken rahatsızlık verebilecek giysi ve kumaş türlerinden kaçınmaya dikkat edin.

Otizmli Çocuklarda En Fazla Hassasiyete Yol Açan Kumaş Türleri

Yün ve Kaşmir (Tüylü dokular): Bu tür kumaşlar kaşıntı, batma ve ciltte yanma hissi oluşturabilir. Liflerinin ciltle teması özellikle dokunsal hassasiyeti yüksek çocuklarda tahammül edilemez düzeyde rahatsızlık oluşturabilir. Çocuk sürekli kıyafeti çıkarmak, kolunu kaşımak, omzunu silkelemek gibi davranışlar sergileyebilir.

Sentetik Kumaşlar (Polyester, Naylon, Akrilik): Terle birlikte statik elektrik, yapışkan his ve hava almama nedeniyle rahatsız edici olabilir. Vücut ısısına duyarlı çocuklar için bunlar genellikle “fazla sıcak” veya “fazla soğuk” hissettirir. Ayrıca deterjan kokularını daha fazla tutarlar; bu da koku hassasiyeti olan çocukları rahatsız eder.

Etiketli veya Sert Dikişli Kumaşlar: Tek başına kumaşın türü değil, etiket, dikiş, fermuar, çıtçıt gibi detaylar da çok etkili olur.  Özellikle boyun ve bel çevresi etiketleri, çocuk için keskin bir ağrı gibi algılanabilir. Bu yüzden birçok çocuk tişörtlerini ters giymeyi tercih eder ya da etiketleri sökmeye çalışır.

Kadife, Peluş, Tül gibi Kaygan ya da Pütürlü Yüzeyler: Bazı çocuklar için bu tür kumaşlar “fazla yumuşak” veya “fazla pütürlü” hissedilir. Özellikle dokunsal savunma eğilimi olan çocuklar, bu tür kumaşlarla temastan kaçınır. Ancak duyusal arayış eğilimi olan çocuklar tam tersine bu dokulara sürekli temas etmek isteyebilir.

Dar, Sıkı veya Esnek Kumaşlar (Lycra, Dar Tayt vb.): Bazı çocuklar sıkı giysileri “hapsedici” hisseder. Diğer bazı çocuklar ise derin basınçtan hoşlandığı için dar giysilerle daha huzurlu olur. Yani burada kişisel duyusal profili tanımak çok önemli.

Ayrıca  boğazlı kazaklar, çorap dikişleri, dar pantolonlar, kemerler, lastikli bel, yeni yıkanmış, sertleşmiş giysiler de rahatsızlık verebilir.