ENGELLİ AYLIĞI

Yazımızda engelli aylığının ne olduğunu, engelli aylığına nasıl başvurulacağını, başvuru esnasında neye dikkat edilmesi gerektiğini,  engelli aylığının hangi koşullarda iptal edilebileceğini, engelli aylığının iptalinde ne yapılması gerektiğini irdeleyeceğiz. Ankara il Engelli Meclis Başkanı M. Veysi Sayın yazdı.

Engelli Aylığı Nedir?

Engelli aylığı, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğü tarafından 2022 sayılı “65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına aylık bağlanması Hakkında Kanununa” göre engellilere bağlanan aylıktır.

65 yaşının altında olan başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek şekilde engelli olduklarını ilgili mevzuatı çerçevesinde alınacak sağlık kurulu raporu ile kanıtlayan, 18 yaşını dolduran Türk vatandaşı engellilere muhtaç olmaları durumunda ödenen aylıktır.

Engelli Aylığına Nasıl Başvurulur, Neye Dikkat Etmek Gereklidir?

2022 sayılı yasanın 3. Maddesi ilk koşul olarak Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına başvuruyu öngörmektedir. Yani Engelli aylığı her engelliye değil Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına başvuru yapan engelliğe ödenmektedir.

“Bu aylıkların başlangıç tarihi, ilgililerin Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına yapacakları yazılı müracaatlarını takip eden aybaşıdır.   Bu aylıklar, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından belirlenecek ödeme gün ve dönemlerinde peşin olarak ödenir. Aylığa hak kazanma başlangıç tarihi ile ilk aylık ödemesinin yapıldığı ödeme döneminin ilişkin olduğu aya kadar olan haklar için ise defaten ödeme yapılır.”

2022 sayılı yasanın 4. Maddesi başvuru için gerekli şartları Maliye Bakanlığı ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından müşterek hazırlanacak bir yönetmelikle tespit olunacağını belirtiyor.

“Bu Kanuna göre aylık bağlanmada veya ödenmesinde uygulanacak usul ve esaslar ile kullanılacak belgeler, Maliye Bakanlığı ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından müşterek hazırlanacak bir yönetmelikle tespit olunur. “

Peki, başvuru şartları neler olarak belirlenmiş yönetmelikte;

Başvuru kişilerin adrese dayalı nüfus kayıt sisteminde kayıtlı ikametgâhının bulunduğu Vakfa yapılması gerekiyor.

Başvuruların şahsen ve yazılı olması zorunlu, birlikte başvuru işleminin kanunî temsilciler tarafından yapılması hâlinde mahkemeden alınmış karar örneği, vekil tarafından başvuru yapılması hâlinde vekâletname örneği başvuru formuna ekleniyor.

Engelli aylıkları ve 18 yaş altı engelli yakını aylığı başvurularında; 18 yaş üstü Engelliler için sağlık kurulu raporunun aslı ya da noter/hastane başhekimliği tarafından onaylı sureti yeterlidir. 18 yaş altı engelli yakını aylığı başvurularında ise sağlık kurulu raporunun yanında, kanuni velisinin olmadığı durumlarda atanmış vasilere ilişkin mahkemece verilmiş vesayet kararının aslı ya da noter tarafından onaylı sureti gereklidir.

Bu şekilde başvuru işlemi tamamlanmış olmaktadır. Başvuru önemli hak kazandırıcı eylemdir. Fakat engelli aylığının kesilmemesi için; her adres değişikliğini Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına bildirmek, il ve ilçe ikametgâh değişimlerinde ilgili Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına yeniden başvurmak gerekiyor.

Başvuruyu yapacak mahkemece atanın vasinin aynı ilde veya ilçede ikamet etmesi gerekli, engelli ve vasisinin İkametgâhları farklı illerde ise başvuru kabul edilmiyor. İkamet yerlerinin farklı illerde olduğu tespit edildiğinde engelli aylığı iptal edilip, bildirilmeyen ikametgâh değişim sonrası ödenen tüm aylıklar faizi ile birlikte vasiden tahsil edilmektedir.

Sağlık Kurulu Raporu engelli aylıklarının belirlenmesi ve devamlılığı için önem arz ediyor. Yenilenen Sağlık Kurulu Raporunda belirtilen engel oranları değişirse en son belirlenen oranlara göre engelli aylığı kesilebiliyor veya azalabiliyor. Böyle bir durum ile karşılaştığınızda Sağlık Kurulu Raporuna idari itirazlarınızı yaparak idari dava açmanız gerekir. Ancak bu şekilde geçmiş kazanılmış haklarınızı koruyabilirsiniz. Gerekli yasal süreçler ile itiraz yapmadığınız durumda resmi evrakta sahtecilik, yanlış beyan, hileli işlem gibi suçlardan hakkınızda yasal işlem yapılabilir. Engellilik hakkınızı kaybedebilir ve o güne kadar ödenen engelli aylaklıkları yasal faizleri ile birlikte sizden tahsil edilebilir.

Unutulmamalıdır vakıf yöneticisinin her yıl tekrarladığı sosyal inceleme sonrası da engelli aylığı iptal edilebilir. Bu durumda izlenecek yol yapılan tespite itiraz ve süresinde idari dava açarak yürütmenin durdurulmasını istemek olacaktır. Görevli memurun kasıtlı bir durumu biliniyor ve tespit edilebiliyorsa; görevli memur hakkında görevi kötüye kullanma nedeniyle savcılığa suç duyurusunda bulunulabilir maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.

Başvuru aşamasında dikkat edebileceğimiz ve sorun yaşayabileceğimiz noktaları aktarmaya çalıştım.

Engelli Aylığı Neden İptal edilir?

Engelli aylıkları her yıl yapılan vakıf memuru tarafından değerlendirme sonrası aşağıdaki gerekçeler ile iptal edilir;

Her ne nam altında olursa olsun her türlü gelirler toplamı esas alınmak suretiyle, hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı asgari ücretin aylık net tutarının 1/3’ünden fazla ise engelli aylığı iptal edilir.

Reşit olmayan engellinin aylığını alan ebeveynleri yada bakıcıları engelli bireyle aynı evde yaşamıyorsa engelli aylığı iptal edilir.

Aynı evde yaşıyorlar fakat bakımlarını üstlenmiyorlarsa engelli aylığı iptal edilir.

Engelli aylığı engellinin ihtiyaçları için harcanmıyorsa ve keyfi nedenlerle harcanıyorsa engelli aylığı iptal edilir.

Engelli aylığının 1 sene boyunca mevduat hesabından çekilmediğinin tespiti durumunda engelli aylığı iptal edilir. Engelli aylığı biriktirilmek için değil engellinin ihtiyaçlarını karşılaması için verilmektedir.

Sağlık Kurulu Raporunun yenilenmesi sonrası engel oranının %40 ın altına düşmesi durumunda engelli aylığı iptal edilir.

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı, engellinin adresini denetlemektedir. Yeni ikamet edilen yer eski ikamet edilen yer ile ayrı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Merkezi’nin görev sahasındaysa engelli aylığı iptal edilir.

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’nın bütünleşik yardım sisteminde engelli aylığı alan kişilerin kayıtlı bütün mal varlıkları görüldüğünden haber vermese dahi zenginleşme durumunda vakıf bunu tespit ederse engelli aylığı iptal edilir.

Engelli aylığı alan kişinin başka bir gelirinin olması yasaktır. Nafaka dahil herhangi bir geliri tespit edilirse engelli aylığı iptal edilir

Engellinin 18 Yaşını Doldurması ve reşit olması halinde engelli yakını aylığı kesilir. Engelli aylığı için tekrar başvuru yapılması gerekir. Çünkü 18 yaş altı engelli maaşının verilme kriteri ile engelli maaşının verilme kriterleri birbirinden farklıdır.

Engelli kişinin başka ülke vatandaşlığına geçmesi durumunda engelli aylığı iptal edilir.

Türk vatandaşlığından çıkarılma engelli aylığının iptal sebebidir.

Engellinin kişi üzerinden araba ,ev alınması nedeniyle engelli aylığı iptal edilmez. Fakat uygulamada alınan araba veya ev gelir testi yapıldıktan sonra gelir olarak kaydedilmektedir. Yani bu durumda engellinin gelir tespitinde geliri yüksek çıktığından zenginleştiğinden, muhtaçlık kriterini kaybettiğinden engelli aylığı iptal edilir.

İptal Edildiğinde Ne Yapmak Gerekir?

Devlet kurumları yasal mevzuatlar gereği görevini yapar. Devlet kurumları yasal mevzuatlar ile yüklendikleri görevleri görevli kamu görevlisi ile yerine getirir. Kamu görevlisinin görevini yaparken yaptığı yanlışlık hak sahibi gerçek ya da tüzel bir kişinin menfaat kaybına ya da hak ihlaline uğramasına yol açabilmektedir. Böyle durumlarda hak sahibine kamu kuruluşuna idari başvuru yaparak yapılan hatalı işlemlerin iptali ve oluşan kaybın önlenmesini talep etme hakkı verilmiştir. Ancak idarenin bu talebe olumsuz yanıt vermesi durumunda 60 gün içinde hak sahibi idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yoluna başvurabilir bu nedenle açılan davalara idari dava denmektedir.

Engelli aylığının iptal edilmesini öğrendiğimiz an, önce iptal gerekçesini öğrenmek ve uygulamanın iptali için engelli aylığını aldığımız Sosyal ve Dayanışma Vakfına, ilgili Aile ve Sosyal Hizmetler Müdürlüğüne ve ilgili Defterdarlığa dilekçe ile başvurulur. Hak sahibi Aile ve Sosyal Hizmetler Müdürlüğü’nün cevabının tebliğ gününden başlamak üzere 60 gün içinde ildeki idare mahkemesine başvurarak Aile Sosyal Politikalar İl Müdürlüğünün vermiş olduğu kararın iptalini ve kendisine aylık bağlanmasını talep eder. Ayrıca dava dilekçesinde hak sahibinin telafi edilemez, geri dönülemez menfaat kayıplarının olmaması için yürütmeyi durdurma talebi belirtilmelidir.

İdare mahkeme dava dilekçesini (süreler, evraklar, bildirimler vb. bakımından) usul incelemesinden geçirir. İdare mahkeme yürütmenin durdurulması talebi varsa bu talebi inceler ve karara varır. İdare mahkeme tarafından dosyanın bir örneği delilleriyle birlikte dava açılan idareye, varsa yürütmeyi durdurma kararı ile birlikte gönderilir.

Hak sahibi bu süreçlerde avukat tutabilir. Baroların engelli birimlerinden ücretsiz avukat talebinde bulunabilir. Hukuki destek isteyebilir. Kendi avukat tutmadan dava açabilir. Hak sahibi bu yollardan istediğini seçebilir.

Bu yazımızda engelli aylıklarının kesilme nedenlerini ve bu durumla karşılaşan hak sahiplerinin neler yapabileceğini anlatmaya çalıştık.

12/7/2013 tarihli ve 6495 sayılı Kanunun 73 üncü maddesiyle, bu maddenin birinci fıkrasında geçen “Emekli Sandığına” ibaresi, “Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına” şeklinde, ikinci fıkrasında geçen “Sosyal Güvenlik Kurumu” ibaresi, “Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı” şeklinde değiştirilmiştir.

Nitekim Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 125. maddesi “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır” şeklinde bir hüküm içermektedir. Bu hükme göre menfaat kaybına uğramış birey, tüzel kişi ya da engelliler konusunda faaliyet gösteren tüzel kişiliğe sahip bir STK’lara (idari) yargı yoluyla menfaat ihlaline sebep olan işlemi durdurma/iptal ettirme yolu açık tutulmuş, hatta bunun da ötesinde bu esnada doğan kayıplarını tazminat yoluyla tazmin etme imkânı (tam yargı davası açma hakkı) dahi tanımıştır.

  12/7/2013 tarihli ve 6495 sayılı Kanunun 73 üncü maddesiyle, bu madde de yer alan geçen “usul ve kullanılacak belgeler, Maliye ve Sosyal Güvenlik Bakanlıklarınca” ibaresi “usul ve esaslar ile kullanılacak belgeler, Maliye Bakanlığı ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından” şeklinde değiştirilmiştir.

  12/7/2013 tarihli ve 6495 sayılı Kanunun 73 üncü maddesiyle, bu maddenin birinci fıkrasında geçen “Emekli Sandığına” ibaresi, “Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına” şeklinde, ikinci fıkrasında geçen “Sosyal Güvenlik Kurumu” ibaresi, “Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı” şeklinde değiştirilmiştir.