Otizm terimi, zaman içinde yerini Otizm Spektrum Bozuklukları (ASD-Autism Spectrum Disorders) terimine bırakmıştır. Otizm spektrum bozukluğu, doğuştan gelen ya da yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkan karmaşık bir nöro-gelişimsel bir bozukluk olarak tanımlanır. Otizmin, beynin yapısını ya da işleyişini etkileyen bazı sinir sistemi sorunlarından kaynaklandığı sanılmaktadır.
Otizm, günümüzde rastlanan en yaygın nörolojik bozukluktur ve Hastalıkları Kontrol Etme ve Önleme Merkezi’nin (Centers for Diease Control Prevention) verilerine göre 2006 yılında her 150 çocuktan 1’inde otizm görülürken, 2012 yılında her 88 çocuktan 1’inde otizm görülmüştür. 2014 yılında verilen bilgiye göre de, her 68 çocuktan 1’inde otizm görülmektedir. 2019 yılına geldiğimizde bu rakam her 59 çocuktan 1’ine yükselmiştir.
Otizm spektrum bozukluğunun nedeni nedir?
Otizm spektrum bozukluğunun pek çok nedeni olduğu artık bilinmektedir. Otizmli bireylerde beyin hücreleri farklı çalışmaktadır. Hücreler arasında mesaj taşıyan kimyasal ileticilerde eksiklik yada fazlalık olduğu düşünülmektedir. Otizm spektrum bozukluğunun genetik temelli olduğuna ilişkin bulgular vardır. Ancak hangi gen ya da genlerin sorumlu olduğu henüz bilinmemektedir. Anne-baba olma yaşının, çevresel faktörlerin ve prematüre doğumların otizmle ilgisi halen araştırılmaktadır. Cinsiyetle ilişkili olarak görülme sıklığı konusundaki ortak görüş, erkeklerde kızlardan daha fazla görüldüğüdür.
Erken Teşhis ve Tedavi
Bebeklik dönemi açısından değerlendirme yaptığımızda; otizmin erken teşhisi ile ilgili olarak özellikle sosyal belirtilere dikkat edilmesi gerekmektedir. 15. aya kadar göz kontağı kurmama, taklit etmeme, yüz ifadesinin donukluğu ve olağandışı motor bulgular özellikle önem taşımaktadır. Bunların dışında,
Erken Tanıda Dikkat Edilmesi Gereken En Belirgin Gelişim Özellikleri
1. ay yüze bakma
2. ay gülümseme
2-3 ay obje takibi
2-6 ay sesli uyaranlara tepki
3-6 ay kavrama becerileri
4-7 ay yüz ifadelerini ayırma
6. ay heceleme
7. ay konuşma seslerini taklit
8-10 ay bakım verenleri tercih etme
12. ay bakım verenden ayrılmaya tepki yoksa,
12-24. ay işaret etmiyor, objeyi yetişkine göstermiyor, isme cevap vermiyor, uygun jestleri göstermiyor, sosyal uyaranlara tepkisiz davranıyor ise;,
12. ayda babıldama yok,
16.ayda sözcük yok ise,
24. ayda spontan iki kelime ile cümle yoksa, bir uzman tarafından çocuğun değerlendirilmesi kritik önem taşımaktadır. Unutmamak gerekir ki, otizm her bireyde farklı yaşanır. Her birey her belirtiyi göstermez. Bu yüzden çocuğunuzda belirtileriden biri veya birkaçı varsa mutlaka bir uzmana danışmanız gerekir.
Otizm hakkında bilmeniz gerekenler
– Otizm vakalarının çoğunda erken beyin gelişimini etkileyen, genetik ve çevresel faktörlerin etkisi söz konusudur.
– Her otizmli çocuk veya yetişkin benzersizdir ve kendine has özellikleri vardır. Bu nedenle her otizm müdahale planı özel ihtiyaçlara yönelik geliştirilmelidir.
– Birçok otizmli kişi, uyku bozuklukları, duyusal sorunlar, yeme sorunları, nöbetler ve gastrointestinal (Gİ) sıkıntı gibi ek tıbbi şikayetler de taşır. Bu koşullar öğrenme ve dikkat becerilerini de etkilemektedir.
- Bilimsel çalışmalar erken eğitim müdahalelerinin yararını kanıtlamıştır. Bunlardan başlıcası Uygulamalı Davranış Analizi (ABA) dir.
– Bilimsel çalışmalar erken yoğun davranışsal müdahalenin otizmli küçük çocuklarda öğrenme, iletişim ve sosyal becerileri geliştirdiğini ortaya koymuştur.
