COVİD’İN HUKUKİ YÜZÜ…

 Covid-19 salgını sürecinde, tanı ve tedaviye erişimde haklarımız neler? Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi, Hasta ve Hasta Yakını Hakları Derneği (HAYAD) Yönetim Kurulu Başkanı Avukat Doç. Dr. Gürkan Sert’e sorduk.

 Covid-19 tanısı almış olmasına rağmen hastanede yatması gerekmeyen bireyler evde iyileşme sürecini nasıl geçirecektir?

Türkiye’de Covid-19 kapsamında halen devam etmekte olan uygulamada Covid-19 tanısı alıp tıbbi bakıma ihtiyacı olmayanlar evde izolasyon altında kalmaktadır. Bu kapsamda pozitif olan hastanın bilgileri bu hastadan sorumlu olan birimlere iletilmekte ve hastanın takibi bu birim tarafından yapılmaktadır. Testlerden sonra evde izolasyonda kalacak hasta, COVID 19, evde kalacağı sürede evde yaşayan diğer bireylere geçiş olmaması için alacağı önlemler ile ilgili bilgilendirilmektedir. Tanıyı alan çocuk olduğunda bu bilgilendirmeler velisine ya da vasisine yapılmaktadır.

Ayrıca hastaya evden dışarı çıkmaması ve evde kalması ile ilgili bilgiler de verilmektedir. Evde izolasyon uygulamalarında hastalara ilaçları evde kullanıma uygun şekilde verilmektedir.

Evde risk altında bulunan yakını olan kişiler izolasyon altında tutulacakları bazı yerlerde (öğrenci yurtları gibi) merkezlerde kalabilmektedir.

Özel gereksinimli Çocuklar Covid-19 tanısı aldıklarında aileleri onlara refakat edebilecek mi?

İki ihtimal üzerinden düşünelim… Öncelikle Covid-19 tanısı alan çocuğun sağlık tesisinde kalmaya ve tedavi almaya ihtiyacı olan bir birey olduğunu düşünelim. Bu durumda anne veya babası ya da anne ya da babasının yanında kalmasına izin verdikleri başka bir kişi çocuğun yanında kalabilecektir.

Covid-19 tanısı alan çocuğun evde izolasyon altında kalması gerektiği durumlarda da anne veya babası yanında kalabilecektir. Aslında zaten bu bireyler ile aynı evde kalması nedeniyle anne ve babanın da Covid-19 tanısı almamış olsalar bile evde karantinada kalmaları gerekmektedir.

Çocuğa bakım veren anne ve baba Covid-19 tanısı aldığında devletten çocuğun bakımı ile ilgili nasıl destek alınabilir?

Anne ve babanın Covid-19 tanısı nedeni ile çocuğa bakamayacak duruma gelmeleri durumunda örneğin hastanede yatmak zorunda kalmaları gereken durumlarda çocuğun bakımı ile ilgili olarak ailenin koşullarına göre Aile Sosyal Politikalar Müdürlüklerinden çocuğun bakımı ile ilgili önlem alması talep edilebilir.

İdari izinlerde son durum nedir?

Cumhurbaşkanlığı bu konuda bir genelge yayımlamıştır. Bu Genelge’ye göre; “Çalıştırılma biçimine bakılmaksızın kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanlara uzaktan çalışma, dönüşümlü çalışma gibi esnek çalışma yöntemleri uygulanabilir.”

Genelge’de bu konudaki uygulamaların nasıl belirleneceği ile ilgili bilgi verilmiştir. “Buna dair usul ve esaslar Cumhurbaşkanlığı, bağlı, ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşları için üst yönetici; bakanlıklar, bağlı, ilgili ve ilişkili kamu kurum ve kuruluşları için bakan; taşra teşkilatları (Bakanlıklarca belirlenmemiş ise) ile mahalli idareler, bağlı kuruluşları ile mahalli idare birlikleri için ilgisine göre vali veya belediye başkanı; diğer kamu kurum ve kuruluşları için üst yönetici tarafından belirlenir.” Buna göre uygulamalar ile ilgili farklılıklar olabilir. Mesela İstanbul için 60 yaş ve üstü olanların, kronik hastalıkları olanların, hamile kadınların, 10 yaş ve altı çocuğu bulunanların idari izinli sayılması ve evden çalışması öngörülmüştür.

İdari izinliler, uzaktan veya dönüşümlü çalışanlar amirlerinin izni dışında görev mahallerinden ayrılamazlar ve hizmetine ihtiyaç duyulanlar çağrıldıkları anda görevlerine dönmek zorundadır.

Kronik hastalığı olanlar için süreç nasıl işleyecek?

Kronik hastalığı olan kamu çalışanlarının idari izinli sayılması ile ilgili uygulama belirlenen kronik hastalıklara göre yürütülmektedir. Buna göre “Halen immünsüpressif tedavi alanlar, metastatik veya kemoterapi, radyoterapi alan kanser hastaları, kornea nakli hariç solid organ nakli, kemik iliği-kök hücre nakli yapılan hastalar, kronik obstrüktif veya destrüktif akciğer hastalığı veya status astmatikus hikayesi olan hastalar, insüline bağlı diyabet ve komplike (serebrovasküler, koroner, böbrek, polinöropati) insülüne bağımlı olmayan diabetes mellitus hastaları, komplike hipertansiyon (serebrovasküler, böbrek, konjestif kalp yetmezliği), dekompanse kalp yetmezliği, akut koroner sendrom geçiren hastalar, kronik karaciğer ve böbrek yetmezliği olanlar, serebrovasküler hastalık (inme-kanama) geçirenler).” Kronik hastalığı nedeniyle idari izinli sayılmaktadır.

Kronik hastalık durum belgesi, e-nabız sistemi üzerinden alınabilmektedir. Düzenlemeye göre “Sağlık Bakanlığınca belirlenen hastalıklardan 1 Haziran 2020’den önceki 2 yıl içerisinde 2 kez aynı tanıyı almış olan kamu çalışanlarına, Bakanlığın e-nabız sistemi üzerinden “İdari izne esas Covid-19 hastalığı için risk grubunda olan kronik hastalık durum belgesi” üretilmektedir. Kamu çalışanları, söz konusu belgeyi e-nabız sistemi üzerinden temin edebilmektedir. Ancak bu düzenlemenin bu şekilde bir sınırlamaya gitmesi ve özel sektör çalışanlarını kapsamaması nedeniyle eleştirilmektedir.

Covid-19 dönemi bağlamında otizm ya da down sendromu çocuğu olan çalışanlardan birinin izinli sayılması ile ilgili herhangi bir düzenleme yoktur. Bu hususta acil önlem alınması önemli ve gereklidir.