OKUMA YAZMA ÖĞRETİMİ

Okuma yazma sürecinde merkezimiz çocuk olmalı ve çocuğun etrafında sınıf öğretmeni, okul, çocuğun sınıf arkadaşları, aile bireyleri, özel eğitim öğretmeni işbirliği yapmalıdır.

Yazı: Mehmet Nur YILDIZ

Zihinsel Eğitim Sınıf Öğretmeni

Okuma yazma, herkesin bildiğinin aksine çok erken yaşta temelleri atılması gereken ve bir sürü alt becerilerden oluşan bir programdır. Peki bu program ne zaman başlar ve neleri kapsar? Birey doğarken başlayan bu süreç, çocuğun ilişki kurması, dokunması, oynaması, görmesi ve keşfetmesiyle devam eder. Bu süreçte, eğer çocuk okul öncesi eğitim kurumlarına gitmiyorsa 0-6 yaşa kadar aile ve çevre etkili olur.

Eğer çocuk 3-6 yaş sürecinde okul öncesi eğitim kurumlarına gidiyor ise ilköğretime hazırlık çalışmaları yapılır. Bu dönemde dikkat edilmesi gereken sadece okuma-yazma öğretme, harf gösterme-yazma ya da masa başı etkinlikler olarak da değerlendirilmemelidir. Öğrenme ortamı okulun her yeri olmalıdır.

Peki neler yapılmalıdır?

Görsel Algı Çalışmaları (El-göz koordinasyonu, şekil-zemin ayrımı, şekil sabitliği, mekânda konum, mekânsal ilişkiler, hız, vb.),

İşitsel Algı Çalışmaları (Fonolojik duyarlılık, dinleme, konuşma, sesleri, hissetme, ayırt etme, aynı sesle başlayan ve biten kelimeler üretme vb.) ,

Dikkat ve Hafıza Çalışmaları (Benzerlikleri ve farklılıkları bulma, akılda tutma, hatırlama vb.),

Temel kavram çalışmaları, Problem Çözme ve Tahmin Çalışmaları, Kalem Kullanma ve El Becerisi Çalışmaları (kalemi doğru tutabilme, kalem Kontrolü ve doğru kullanabilme, bunlara ek olarak çizme, boyama, kesme, Katlama, yoğurma, yapıştırma vb.),

Öz Bakım Becerilerini Geliştirme Çalışmaları, Güven ve Bağımsız Davranış Geliştirme Çalışmaları, Sosyal-Duygusal Olgunluk Geliştirme Çalışmaları, Duyu Eğitimi Çalışmaları, Nefes ve Ritim Çalışmaları.

Okuma-Yazma Hazırlık Çalışmaları

Çalışmalara daha fazla örnek vermek gerekirse; dinleme, doğadaki sesler, tekrar eden sesler (fış fış), vücut sesleri, sesleri tanıma, hissetme, ayırt etme, nefes alma, nefesini tutma, üfleme), ritim, zıt ve eşanlamlı kelimeler, yeni kelimeler öğrenme, şiirler ve ritmik şarkıların söylenmesi, kafiyeli kelimeleri kullanarak isimler türetme, kelimeler üretilmesi, aynı sesle başlayan isimler veya kelimeler üretilmesi, hamur, kil vb. malzemelerle çalışma, buruşturma ve yırtma çalışmaları, makasla kesme, kol-el-bilek egzersizleri, kalemi doğru tutma çalışmaları, farklı yüzeylerde çizgi çalışması, suda dalgalar, kuma çizgi çizme, zımpara kâğıtları ile çalışma, kağıda çizme, farklı malzemelerle çizme çalışmaları, parmak boyası, pastel boyalar, gazlı kalem, kuru boyalar, kurşun kalem, serbest çizgi çalışmaları, belirlenen iki hat arasından sınırlara değmeden çizme, noktaları birleştirerek çizgi çizme, modeli kopyalayarak çizme, iki satır aralığında model çizgiyi çizme gibi bir sürü okuma ve yazmaya hazırlık çalışmaları yapılabilir.

6 yaş dönüm noktası

6 yaşına gelen çocuk artık okula başlama dönemindedir ve okula başladığında onu okul öncesi çalışmalarının ve ilköğretim çalışmalarının içiçe olduğu bir program karşılamalıdır. Aksi takdirde sınıfını sevmeyen, orada yapılan her etkinlikten kaçan bir çocukla baş başa kalırız. Okuma yazmaya başlamadan önce okul öncesi beceriler değerlendirildikten sonra okuma-yazma eğitimine geçilmelidir. Bu dönem çok önemlidir çünkü sadece okuma yazmayı değil, okuma yazmanın temel oluşturduğu diğer dersler ve yaşamının bütün bölümünü etkilemektedir.

Genellikle kullanılan yöntemlere kısaca değinirsek;

Ses temelli cümle yönteminde; sesler öğrenilir ve sırayla hece, kelime, cümle, paragraf şeklinde parça-bütün şeklinde ilerler. Cümle yönteminde ise; fiş cümleleri öğrenilir ardından kelimeler, kelimelerden seslere, seslerden hece, hecelerden kelime, kelimelerden cümle, cümlelerden paragraf şeklinde bütün-parça-bütün şeklinde ilerler.

Hece yönteminde ise; hecelerden başlanılır. Sırasıyla kelime, cümle ardından paragraf sonra sesler ve ünsüzlerden çok sayıda hece oluşturarak, tekrar kelime, kelimelerden cümle ve paragraf oluşumu yapılır. Burada parça-bütün-parça-bütün şeklinde bir sıralama söz konusudur. Yöntemlerin hepsi bir düzen ve sıralama içindedir ve hiç birinde amaç; sadece okuma-yazma değildir. Amacımız okuma yazma ve anlamlandırma olmalıdır.

Özel eğitim merkezinde hangi yöntem seçilir?

Çocuk birinci sınıfa gidiyor ise okuma-yazma için gerekli alt beceriler değerlendirilir ve eksiklikler için bir liste hazırlanılır. Milli Eğitim Bakanlığı’nın belirlemiş olduğu okuma-yazma yöntemi olmalıdır. Fakat çocuk bu öğretim yönteminde öğrenemiyorsa, sınıf öğretmeniyle görüşülmelidir. Yöntemin çocuğa uygun olmadığının nedenleri açıklanmalıdır. Sınıf öğretmeni yöntemde ısrarcı olursa, işbirliğinin ve çocuğun kafasının karışmaması adına, sınıf öğretmeniyle yönteme yönelik bir çalışma programı hazırlanmalı ve aileye bildirilmelidir. Bunun en önemli nedeni çocuğun haftanın beş günü okulda olması ve farklı sistemlerle çocuğu çıkmaza sokmamaktır.

Peki çocuk birinci sınıf dışında başka sınıfa gidiyor ise ne yapılır? Çocuk tekrar değerlendirilir, alt becerilerdeki eksiklikler listelenir ve ses temelli okuma yazma becerisini neden öğrenemediği belirlendikten sonra sınıf öğretmeni ya da özel alt sınıf öğretmeniyle görüşülüp sistemin neden uygun olmadığı ve çocuğun hangi özelliklerinden dolayı hangi sisteme başlanacağına dair bilgi verilir. Sınıf öğretmenleri, çocuk birinci sınıfta okuma yazma öğrenemediyse, yöntem değişikliğine sıcak bakarlar ve işbirliği sağlandığı için çocuk daha hızlı okuma yazmaya geçer.

Bu süreçte merkezimiz çocuk olmalı ve çocuğun etrafında sınıf öğretmeni, okul, çocuğun sınıf arkadaşları, aile bireyleri, özel eğitim öğretmeni işbirliği yapmalıdır. Hepsinin büyük katkıları olduğundan hiçbirini yok saymadan sabırlı ve emin adımlarla ilerlemek gereklidir.