OTİZMLİ ÇOCUKLARIN GÜNLÜK YAŞAM BECERİLERİNİN KAZANDIRILMASINA YÖNELİK DUYUSAL AKTİVİTE ÖNERİLERİ

Uzman Dil ve Konuşma Terapisti, Ergoterapist, Ergoterapi Program Koordinatörü, PROMPT Klinisyeni, DIR Floortime 201 Terapisti, SOS Beslenme Terapisti, SeMuTer Terapisti Selen OKAY yazdı.

Günlük yaşam aktiviteleri, ev içinde ve ev dışında bağımsız olarak yaşamın devamlılığı ve kişisel bakımı sağlayabilmek adına tüm aktiviteleri kapsar. Özellikle kendine bakım aktivitelerini ele alacak olursak; tırnak kesme, banyo yapma, yemek yeme, diş fırçalama, giyinme çocuklar için duyusal deneyimler sağlar.

Bu yazıda kendine bakım aktivitelerinden; banyo yapma, diş fırçalama, giyinme, tırnak kesme ve yemek yeme ile ilgili genel duyusal önerileri paylaşacağız. Ancak unutmayalım ki, her çocuğun duyusal profili farklı olacağından bu aktiviteler sırasında verecekleri tepkilerde farklı olabilir. Bu nedenle önerilerimizi uygulamadan önce mutlaka ergoterapistinize danışarak uygulamaya özen gösterin.

Banyo Zamanı Uygulanabilecek Duyusal Aktiviteler

Banyo zamanı, bazı çocuklar için duyusal olarak zorlayıcı bir deneyim olabilir. Eğer çocuğunuz banyo sırasında ağlıyor, bağırıyor ya da huzursuz görünüyorsa, bu durum duyusal hassasiyet, artmış tepkisellik veya duyusal arayışlardan kaynaklanıyor olabilir. Bu tür durumlarla başa çıkabilmek ve banyo zamanını hem sizin hem de çocuğunuz için daha keyifli hale getirmek adına şu önerileri deneyebilirsiniz:

• Çocuğunuz banyo sırasında hareket etmek istiyorsa, öncesinde enerjisini atabileceği bir etkinlik planlayabilirsiniz. Koşmasına, zıplamasına veya bir süre oyun oynamasına izin vermek, onun sakinleşmesine ve banyo zamanı için daha hazır hissetmesine yardımcı olabilir.
• Banyo sırasında çeşitli hacimlerde kaplar ile suyla oynamasına olanak tanıyın. Bu, banyo zamanını eğlenceli bir oyun saatine dönüştürerek çocuğunuzun keyif almasını sağlayabilir.
• Banyo zamanı çocuğunuzun omuzlarına hafif ama derin basınç uygulayarak masaj yapmak, onu rahatlatabilir.
• Küveti doldurarak, çocuğunuzun bulması için köpük içerisinde oyuncaklar saklayabilirsiniz.
• Banyo öncesinde, çocuğunuzun alışması için yıkanma ile ilgili hikayeler okuyabilirsiniz.
• Banyoda şarkılar söylemek, süreci eğlenceli hale getiren bir diğer etkili yöntemdir. Banyo yapmakla ilgili ya da çocuğunuzun sevdiği şarkıları söyleyebilirsiniz.
• Yıkanmasının bitmesi ile ilgili tedirginliği ortadan kaldırmak amacıyla banyo esnasında aynadan kendisine bakmasına izin verebilirsiniz.
• Çocuğunuza farklı kokulardaki şampuanları koklama şansı vererek kendi şampuanını seçmesine izin verebilirsiniz.

Tırnak Kesimi Esnasında Uygulanabilecek Duyusal Aktiviteler

Çocuğunuz tırnakları kesilirken bağırıyor, ağlıyor ve tırnak kesimini reddediyorsa aşağıdaki duyusal yöntemleri deneyebilirsiniz:

• Çocuğunuzun dokunsal hassasiyetleri varsa öncesinde ellerine, ayaklarına, parmaklarına basınçlı masajlar yapabilirsiniz.
• Çocuğunuzun tırnaklarını ıslak ve yumuşakken kesebilirsiniz.
• İşitsel bir hassasiyeti varsa, sesi az çıkan bir küt makas tercih edebilirsiniz.
• Tırnakları kesilirken emmesi veya çiğnemesi için şeker, sakız vb. kullanabilirsiniz.
• Şarkı söyleyerek parmak oyunları oynamak gibi duyusal aktiviteler de, işinizi kolaylaştıracak duyusal aktivitelerdendir.

Diş Fırçalama Esnasında Uygulanabilecek Duyusal Aktiviteler

Bazı çocuklar diş fırçalama sırasında zorlanabilir, fırçalamayı reddedebilir ya da öğürme refleksi gösterebilir. Bu durum, duyusal hassasiyetler ya da rutin değişimlerine karşı olan tepkilerden de kaynaklanabilir. Çocuğunuzun bu sürece daha kolay adapte olmasını sağlamak için aşağıdaki yöntemleri deneyebilirsiniz:

• Çocuğunuzun lavaboda rahat hareket edebilmesini ve bağımsızlığını arttırmak için uygun bir tabure kullanabilirsiniz.
• Fırçalama öncesinde, ağız ve yüz çevresine dokulu kuklalar ile dokunsal uyaran verebilirsiniz.
• Çocuğunuzun güvenlik hissini sağlamak amacıyla, diş fırçalama esnasında kucağınıza oturmasına izin verebilirsiniz.
• Diş fırçalama ile ilgili şarkılar söyleyebilir, öncesinde diş fırçalama ile ilgili hikayeler okuyabilirsiniz.
• Çocuğunuzun sevdiği renklerde veya favori karakterlerin olduğu diş fırçalarını seçmesine izin verebilirsiniz.
• Diş macunu alırken çocuğunuzun tat tercihlerine önem vermek, diş fırçalama sürecine katılımını artırabilir.

Yemek Yeme Esnasında Uygulanabilecek Duyusal Aktiviteler

Bazı çocuklar her yemeği iştahla yerken, bazı çocuklar ise yemek sırasında duyusal zorluklar yaşayabilir. Eğer çocuğunuz yemek sunulduğunda reddediyorsa, masada bulunan yiyeceklerden kaynaklı midesi bulanıyorsa aşağıdaki duyusal aktiviteleri deneyebilirsiniz:

• Çocuğunuz yemek sırasında yoğun bir hareket arayışı varsa, sandalyesinde otururken ayaklarının altına hafif şişirilmiş bir top yerleştirebilirsiniz.
• Yiyecekleri masaya birlikte taşıyarak, sofra hazırlığına çocuğunuzu da dahil edebilirsiniz.
• Yemek öncesinde çocuğunuza ağır bir kutuyu itme veya taşıma gibi fiziksel aktiviteler yaptırabilirsiniz.
• Çocuğunuz belirli yiyeceklerin dokusundan rahatsız oluyorsa, yiyeceklerin dokularını değiştirebilirsiniz. Örneğin meyveleri püre haline getirebilirsiniz.
• Elleriyle yiyeceklere dokunmasına izin verebilir, dokularını tanımasına fırsat tanıyabilirsiniz.
• Krakerleri kullanarak yemek sesleri oluşturabilir ve bunu oyuna çevirebilirsiniz.
• Pudingleri kullanarak boyama yapmasını sağlayabilirsiniz.
• Yemek zamanı ile ilgili şarkılar söylemek ve hikayeler okumak da deneyebileceğiniz aktivitelerden biridir.

Giyinme Esnasında Uygulanabilecek Duyusal Aktiviteler

 Çocuğunuzun kıyafet seçiciliği ya da giyinmesi konusunda zorluk yaşıyorsanız bu konuda yalnız değilsiniz. Bu durum, çocuğunuzun duyusal hassasiyetlerinden veya duyusal arayışlardan kaynaklanıyor olabilir. Eğer çocuğunuz kıyafet giymeyi reddediyor ya da belirli kıyafetlere karşı aşırı seçici davranıyorsa aşağıdaki aktiviteleri deneyebilirsiniz:

• Çocuğunuzun duyusal arayışları varsa küçük bir alanda giymesini sağlayabilirsiniz.
• Giyinmeden önce ağırlık itme, çekme gibi aktiviteler yapmasını teşvik edebilirsiniz.
• Kıyafetleri yumuşak tutmak amacıyla yumuşatıcı kullanmayı deneyebilirsiniz.
• Rahatsız eden dikişlerden kaçınmak amacıyla dikişsiz kıyafetleri tercih edebilirsiniz.
• Giyinme sürecini daha anlaşılır ve eğlenceli hale getirmek için bir görsel plan hazırlayabilir, giyinmeden önce görselleri ona göstererek açıklayabilirsiniz.
• Ayakkabılarını doğru giymesi için içlerine yön gösterici etiketler koyabilir veya farklı renkte bağcıklar kullanabilirsiniz.
• Giyinme esnasında sakız çiğnemesine izin vermek de giyinmeyi kolaylaştıracak duyusal aktivitelerden biridir.